کد مطلب:5329 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:204
پیشگفتار از دانشور پژوهنده، بانو مجتهده حاجیه خانم صفاتی
آشنایی كوتاه با دانشور برجسته و توانای عصر حاضر
بانو مجتهده حاجیه خانم صفاتی، زیدت مجدها، كه در دوران مبارزه با حكومت طاغوت، علاوه بر فعالیت های سیاسی و در كنار تلاش های فرهنگی دیگر، به تدریس علوم و معارف اسلامی نیز اشتغال داشته اند، در حال حاضر از اساتید دروس عالی فقه و اصول هستند. از ایشان تاكنون آثار تحقیقی متعدد در زمینه مباحث فقهی - حقوقی؛ خصوصاً در زمینه مسایل بانوان منتشر شده است. دیدگاه های فقهی ارزنده و تازه ایشان در تبیین حقوق و جایگاه بانوان در محافل و عرصه اجتماعی راه گشا است.
«شرح تفصیلی بر عروةالوثقی» (عربی و فارسی)، «شرح زیارت عاشورا»، «سن تكلیف»، «سن یائسگی»، «بلوغ» و... از جمله آثار ایشان است.
علاوه بر آثار تحقیقی، زنان دانشور و دین مداری در حوزه درس ایشان پرورش یافته است كه هر كدام شان، اینك از اساتید و صاحبان فكر در علوم اسلامی حوزه خواهران به حساب می آیند.
ایشان از آیات عظام: غروی تبریزی، فاضل لنكرانی، صافی گلپایگانی و احمدی فقیه یزدی، اجازه روایت و تصدیق مراتب علمی دارند و از بنیانگذاران حوزه علمیه خواهران به شمار می آیند.
ایشان، در طول روز، بیش تر ساعات را به پژوهش های فقهی و علمی اشتغال دارند و حتی فرصت های استراحت نیز، پاسخگوی مسایل شرعی و فقهی بانوان هستند. از آن جا كه نسبت به این كتاب عنایت ویژه ای داشتند، به تناسب دعای دوّم صحیفه سجّادیّه كه درباره تحیّت و درود و صلوات بر حضرت رسول اكرم صلی الله علیه وآله است، بحثی را به صورت فشرده، برای خوانندگان ارجمند افاضه فرمودند.
برای معظّم لها، طول عمر بابركت، همراه با صحّت و سلامتی آرزومندیم و امیدواریم خوانندگان گرامی، با تعمّق و تدبّر هرچه بیش تر، از مباحث ایشان استفاده كامل را ببرند.
بسم الله الرحمن الرحیم
ماه فرو ماند از جمال محمّد
سرو نروید به اعتدال محمّد
قدر فلك را كمال و منزلتی نیست
در نظر قدر با كمال محمّد
وعده دیدار هر كسی به قیامت
لیله اسری شب وصال محمّد
آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی
آمده مجموع در ظلال محمّد
عرصه گیتی مجال همت او نیست
روز قیامت نگر مجال محمّد
و آنهمه پیرایه بسته جنّت فردوس
بو كه قبولش كند بلال محمّد
شمس و قمر در زمین حشر نتابد
نور نتابد مگر جمال محمّد
همچو زمین خواهد آسمان كه بیفتد
تا بدهد بوسه بر نعال محمّد
شاید اگر آفتاب و ماه نتابد
پیش دو ابروی چون هلال محمّد
چشم مرا تا بخواب دید جمالش
خواب نمی گیرد از خیال محمّد
سعدی اگر عاشقی كنی و جوانی
عشق محمّد بس است و آل محمّد [1] .
آری! نوشتن درباره مقام بلند و رفیع پیامبر عظیم الشأن اسلام، حضرت محمّدصلی الله علیه وآله، كاری بس دشوار است و قلم در نوشتن آن نارساست.
مقام حضرت محمّدصلی الله علیه وآله در فناء فی الله و بقاء به حضرت حق سبحانه و تعالی به قدری رفیع و عالی است و دارای سعه و گنجایش و عمومیت است، كه تمام انبیاء، زیر نگین آن حضرت می باشند.
سعه و احاطه و ظرفیت واسع نفس رسول الله به گونه ای است كه همه پیامبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان از همه امت ها را نیازمند به افاضه نور از نفس مقدّس او نموده است و همه در اثر انتفاعی كه از او می برند، در برابر او حمد گویانند.
این مقام، درجه و رتبه اعتباری نیست، بلكه واقعیت و موجودیتی است كه موهبةً و اكتساباً خداوند به آن حضرت عنایت كرده است و این همان رحمت واسعه حق است.
قرآن آن حضرت را تجلّی كامل رحمت واسعه الهی می داند: «وَ ما ارْسَلْناكَ الا رَحْمَةً لِلْعالَمینَ» [2] ؛ (ای پیامبر!) ما تو را نفرستادیم جز آن كه برای جهانیان رحمت باشی.
از این آیه استفاده می شود كه آن حضرت صلی الله علیه وآله، اشرف و افضل بر تمام مخلوقات می باشد.
خداوند تبارك و تعالی، هر چیزی از اشیاء عالم، خود را می آفریند و با ذات اقدس خود خلقت می كند و مبدأ و معاد و تدبیر امور هر چیزی را خود به ذات خود می كند، ولی تمام این ها را با رحمت خود انجام می دهد و رسول الله صلی الله علیه وآله رحمت خداوند است، این است كه می گوییم: او تجلّی اعظم و حجاب اقرب است، پس او افضل است.
خداوند مقام محمود را به او اعطا كرده: «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَی أَن یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا» [3] ؛ (ای رسول ما!) پاسی از شب را به بیداری و شب زنده داری بگذار كه این تهجّد و نماز شب از خصائص توست، امید است كه پروردگارت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند.
این اعطاء مقام محمود به طور مطلق و بدون قید و شرط به حضرت داده شده است؛ یعنی خداوند به تو مقام محمود را از هر حامدی و نسبت به هر گونه حمدی اعطا كرده است؛ یعنی هرگونه حمدی از هر حامدی به هر محمودی تعلق گیرد، آن حمد راجع به توست و آن مقام محمود از آن توست.
و باز خداوند در مقام بیان عطیه مطلقه كه همان رحمت مطلقه است، در شأن و منزلت رسول خود می فرماید: «وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضی» [4] ؛ و پروردگارت به زودی آن قدر به تو عنایت كند، كه راضی و خشنود گردی.
در تفسیر آیه آمده است كه معنای آیه این است كه به زودی آن قدر در دنیا یا آخرت، خداوند به تو می دهد كه به سبب آن برای تو مقام رضا حاصل می شود و یا رضایت تو بدان حاصل می گردد.
بنابر همین جهت (معطی) داده شده به مقام شفاعت كبری تفسیر شده است.
از امام صادق علیه السلام سؤال شده است كه امیدوار كننده ترین آیات در قرآن كریم كدام است؟
آن حضرت فرمود:
رضا جدّی صلی الله علیه وآله ان لا یبقی فی النار موحّدٌ [5] ؛ رضایت جدّ من رسول الله صلی الله علیه وآله این است كه یك نفر شخص مؤمن موحّد، در آتش باقی نماند.
یكی از روات به نام شریح بصری می گوید:
به حضرت باقرعلیه السلام عرض كردم در قرآن كریم كدام آیه امیدوار كننده تر است؟
حضرت فرمود: قوم تو چه می گویند؟
من عرض كردم:
آیه «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ» [6] ؛ ای بندگان من كه اسراف به نفس خود نموده اید (یعنی عمرهای خود را اسراف كرده اید) از رحمت خدا نومید نباشید.
حضرت در پاسخ فرمود:
لكنّا أهل البیت لا نقول ذلك؛ لیكن ما اهل بیت، این را نمی گوییم.
عرض كردم پس شما كدام آیه را (ارجی) امیدوار كننده تر می دانید؟
حضرت فرمود:
«وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضی» فترضی الشفاعة والله الشفاعة والله الشفاعة [7] .
از آن جهت آیه «یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا...» امیدبخش ترین آیه نیست كه به دنبالش قیدهایی ذكر شده است، همانند امر به توبه، اسلام و پیروی از عمل صالح.
بنابراین، آیه دلالت می كند كه بنده گناهكارِ اسراف كننده بر نفس و جان خود، سزاوار نیست از رحمت خدا مأیوس باشد.
البته با شرط توبه و اسلام و عمل صالح، چنین امیدی را می تواند داشته باشد.
پس این رحمت مطلقه نیست.
امّا آیه «وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضی» بیان گر رحمت مطلقه و عامه است كه خداوند به پیامبرصلی الله علیه وآله كه رحمة للعالمین است، بدون قید و شرط عنایت كرده است و این وعده ای است كه نفس رسول الله به آن شاد و مسرور است.
وعده ای كه به رسول الله صلی الله علیه وآله داده شده، به هیچ یك از مخلوقات دیگر داده نشده است، پس هم اعطاء خداوند مطلق است و هم رضای رسول خدا مطلق است.
در نتیجه، آن چه را خداوند به رسول خود، در مقام امتنان عنایت نموده، بسی عظیم و بزرگ است و با «رَحْمَةً لِلْعالَمینَ» كه بهترین تعبیر است، بیان فرموده است.
لذا هر كسی به اندازه فهم و ادراك خود می تواند از آن توشه برگیرد.
امید است كه این مختصر مورد قبول حضرت حق و روح بلند رسول الله صلی الله علیه وآله واقع شده و خداوند ما را از شفاعت كبرای آن حضرت بهره مند سازد و خداوند توفیق عنایت فرماید تا به نشر فرهنگ اسلامی موفق شده كه انوار ساطع آن در كلمات نورانی سیّدالساجدین تجلّی یافته است.
از خداوند متعال، توفیق روزافزون مؤلّف گرامی، حضرت حجةالاسلام والمسلمین جناب آقای سید جواد هاشمی، حفظه الله تعالی را خواهانم و امیدوارم با تلاشی بیش از پیش و با توكّل به خدای سبحان، این كار ارزشمند را ادامه دهند و نیز رجاء واثق دارم كه تلاش در جهت اعتلای كلمه حق و تبیین صحیح معارف اسلامی، می تواند سعادت جاویدان را نصیب گرداند. والسلام علیكم و رحمة الله
7 جمادی الثانی 1426 ه.ق
قم المشرفه؛ زهره صفاتی
یادداشت دوّم :
بانو مجتهده حاجیه خانم صفاتی، زیدت مجدها، كه در دوران مبارزه با حكومت طاغوت، علاوه بر فعالیت های سیاسی و در كنار تلاش های فرهنگی دیگر، به تدریس علوم و معارف اسلامی نیز اشتغال داشته اند، در حال حاضر از اساتید دروس عالی فقه و اصول هستند. از ایشان تاكنون آثار تحقیقی متعدد در زمینه مباحث فقهی - حقوقی؛ خصوصاً در زمینه مسایل بانوان منتشر شده است. دیدگاه های فقهی ارزنده و تازه ایشان در تبیین حقوق و جایگاه بانوان در محافل و عرصه اجتماعی راه گشا است.
«شرح تفصیلی بر عروةالوثقی» (عربی و فارسی)، «شرح زیارت عاشورا»، «سن تكلیف»، «سن یائسگی»، «بلوغ» و... از جمله آثار ایشان است.
علاوه بر آثار تحقیقی، زنان دانشور و دین مداری در حوزه درس ایشان پرورش یافته است كه هر كدام شان، اینك از اساتید و صاحبان فكر در علوم اسلامی حوزه خواهران به حساب می آیند.
ایشان از آیات عظام: غروی تبریزی، فاضل لنكرانی، صافی گلپایگانی و احمدی فقیه یزدی، اجازه روایت و تصدیق مراتب علمی دارند و از بنیانگذاران حوزه علمیه خواهران به شمار می آیند.
ایشان، در طول روز، بیش تر ساعات را به پژوهش های فقهی و علمی اشتغال دارند و حتی فرصت های استراحت نیز، پاسخگوی مسایل شرعی و فقهی بانوان هستند. از آن جا كه نسبت به این كتاب عنایت ویژه ای داشتند، به تناسب دعای دوّم صحیفه سجّادیّه كه درباره تحیّت و درود و صلوات بر حضرت رسول اكرم صلی الله علیه وآله است، بحثی را به صورت فشرده، برای خوانندگان ارجمند افاضه فرمودند.
برای معظّم لها، طول عمر بابركت، همراه با صحّت و سلامتی آرزومندیم و امیدواریم خوانندگان گرامی، با تعمّق و تدبّر هرچه بیش تر، از مباحث ایشان استفاده كامل را ببرند.
بسم الله الرحمن الرحیم
ماه فرو ماند از جمال محمّد
سرو نروید به اعتدال محمّد
قدر فلك را كمال و منزلتی نیست
در نظر قدر با كمال محمّد
وعده دیدار هر كسی به قیامت
لیله اسری شب وصال محمّد
آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی
آمده مجموع در ظلال محمّد
عرصه گیتی مجال همت او نیست
روز قیامت نگر مجال محمّد
و آنهمه پیرایه بسته جنّت فردوس
بو كه قبولش كند بلال محمّد
شمس و قمر در زمین حشر نتابد
نور نتابد مگر جمال محمّد
همچو زمین خواهد آسمان كه بیفتد
تا بدهد بوسه بر نعال محمّد
شاید اگر آفتاب و ماه نتابد
پیش دو ابروی چون هلال محمّد
چشم مرا تا بخواب دید جمالش
خواب نمی گیرد از خیال محمّد
سعدی اگر عاشقی كنی و جوانی
عشق محمّد بس است و آل محمّد [1] .
آری! نوشتن درباره مقام بلند و رفیع پیامبر عظیم الشأن اسلام، حضرت محمّدصلی الله علیه وآله، كاری بس دشوار است و قلم در نوشتن آن نارساست.
مقام حضرت محمّدصلی الله علیه وآله در فناء فی الله و بقاء به حضرت حق سبحانه و تعالی به قدری رفیع و عالی است و دارای سعه و گنجایش و عمومیت است، كه تمام انبیاء، زیر نگین آن حضرت می باشند.
سعه و احاطه و ظرفیت واسع نفس رسول الله به گونه ای است كه همه پیامبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان از همه امت ها را نیازمند به افاضه نور از نفس مقدّس او نموده است و همه در اثر انتفاعی كه از او می برند، در برابر او حمد گویانند.
این مقام، درجه و رتبه اعتباری نیست، بلكه واقعیت و موجودیتی است كه موهبةً و اكتساباً خداوند به آن حضرت عنایت كرده است و این همان رحمت واسعه حق است.
قرآن آن حضرت را تجلّی كامل رحمت واسعه الهی می داند: «وَ ما ارْسَلْناكَ الا رَحْمَةً لِلْعالَمینَ» [2] ؛ (ای پیامبر!) ما تو را نفرستادیم جز آن كه برای جهانیان رحمت باشی.
از این آیه استفاده می شود كه آن حضرت صلی الله علیه وآله، اشرف و افضل بر تمام مخلوقات می باشد.
خداوند تبارك و تعالی، هر چیزی از اشیاء عالم، خود را می آفریند و با ذات اقدس خود خلقت می كند و مبدأ و معاد و تدبیر امور هر چیزی را خود به ذات خود می كند، ولی تمام این ها را با رحمت خود انجام می دهد و رسول الله صلی الله علیه وآله رحمت خداوند است، این است كه می گوییم: او تجلّی اعظم و حجاب اقرب است، پس او افضل است.
خداوند مقام محمود را به او اعطا كرده: «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَی أَن یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا» [3] ؛ (ای رسول ما!) پاسی از شب را به بیداری و شب زنده داری بگذار كه این تهجّد و نماز شب از خصائص توست، امید است كه پروردگارت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند.
این اعطاء مقام محمود به طور مطلق و بدون قید و شرط به حضرت داده شده است؛ یعنی خداوند به تو مقام محمود را از هر حامدی و نسبت به هر گونه حمدی اعطا كرده است؛ یعنی هرگونه حمدی از هر حامدی به هر محمودی تعلق گیرد، آن حمد راجع به توست و آن مقام محمود از آن توست.
و باز خداوند در مقام بیان عطیه مطلقه كه همان رحمت مطلقه است، در شأن و منزلت رسول خود می فرماید: «وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضی» [4] ؛ و پروردگارت به زودی آن قدر به تو عنایت كند، كه راضی و خشنود گردی.
در تفسیر آیه آمده است كه معنای آیه این است كه به زودی آن قدر در دنیا یا آخرت، خداوند به تو می دهد كه به سبب آن برای تو مقام رضا حاصل می شود و یا رضایت تو بدان حاصل می گردد.
بنابر همین جهت (معطی) داده شده به مقام شفاعت كبری تفسیر شده است.
از امام صادق علیه السلام سؤال شده است كه امیدوار كننده ترین آیات در قرآن كریم كدام است؟
آن حضرت فرمود:
رضا جدّی صلی الله علیه وآله ان لا یبقی فی النار موحّدٌ [5] ؛ رضایت جدّ من رسول الله صلی الله علیه وآله این است كه یك نفر شخص مؤمن موحّد، در آتش باقی نماند.
یكی از روات به نام شریح بصری می گوید:
به حضرت باقرعلیه السلام عرض كردم در قرآن كریم كدام آیه امیدوار كننده تر است؟
حضرت فرمود: قوم تو چه می گویند؟
من عرض كردم:
آیه «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ» [6] ؛ ای بندگان من كه اسراف به نفس خود نموده اید (یعنی عمرهای خود را اسراف كرده اید) از رحمت خدا نومید نباشید.
حضرت در پاسخ فرمود:
لكنّا أهل البیت لا نقول ذلك؛ لیكن ما اهل بیت، این را نمی گوییم.
عرض كردم پس شما كدام آیه را (ارجی) امیدوار كننده تر می دانید؟
حضرت فرمود:
«وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضی» فترضی الشفاعة والله الشفاعة والله الشفاعة [7] .
از آن جهت آیه «یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا...» امیدبخش ترین آیه نیست كه به دنبالش قیدهایی ذكر شده است، همانند امر به توبه، اسلام و پیروی از عمل صالح.
بنابراین، آیه دلالت می كند كه بنده گناهكارِ اسراف كننده بر نفس و جان خود، سزاوار نیست از رحمت خدا مأیوس باشد.
البته با شرط توبه و اسلام و عمل صالح، چنین امیدی را می تواند داشته باشد.
پس این رحمت مطلقه نیست.
امّا آیه «وَ لَسَوْفَ یُعْطیكَ رَبُّكَ فَتَرْضی» بیان گر رحمت مطلقه و عامه است كه خداوند به پیامبرصلی الله علیه وآله كه رحمة للعالمین است، بدون قید و شرط عنایت كرده است و این وعده ای است كه نفس رسول الله به آن شاد و مسرور است.
وعده ای كه به رسول الله صلی الله علیه وآله داده شده، به هیچ یك از مخلوقات دیگر داده نشده است، پس هم اعطاء خداوند مطلق است و هم رضای رسول خدا مطلق است.
در نتیجه، آن چه را خداوند به رسول خود، در مقام امتنان عنایت نموده، بسی عظیم و بزرگ است و با «رَحْمَةً لِلْعالَمینَ» كه بهترین تعبیر است، بیان فرموده است.
لذا هر كسی به اندازه فهم و ادراك خود می تواند از آن توشه برگیرد.
امید است كه این مختصر مورد قبول حضرت حق و روح بلند رسول الله صلی الله علیه وآله واقع شده و خداوند ما را از شفاعت كبرای آن حضرت بهره مند سازد و خداوند توفیق عنایت فرماید تا به نشر فرهنگ اسلامی موفق شده كه انوار ساطع آن در كلمات نورانی سیّدالساجدین تجلّی یافته است.
از خداوند متعال، توفیق روزافزون مؤلّف گرامی، حضرت حجةالاسلام والمسلمین جناب آقای سید جواد هاشمی، حفظه الله تعالی را خواهانم و امیدوارم با تلاشی بیش از پیش و با توكّل به خدای سبحان، این كار ارزشمند را ادامه دهند و نیز رجاء واثق دارم كه تلاش در جهت اعتلای كلمه حق و تبیین صحیح معارف اسلامی، می تواند سعادت جاویدان را نصیب گرداند. والسلام علیكم و رحمة الله
7 جمادی الثانی 1426 ه.ق
قم المشرفه؛ زهره صفاتی
یادداشت دوّم :
[1] كليات سعدي.
[2] انبياء (21) آيه 107.
[3] اسراء (17) آيه 79.
[4] ضحي (93) آيه 5.
[5] بيان السعادة، ج2، ص316.
[6] زمر (39) آيه 53.
[7] تفسير فرات بن ابراهيم، ص215؛ بحارالانوار، ج8، ص57.